İşçilerin ara dinlenmesi hakları, 4857 Sayılı İş Kanununun 68. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemede işçilerin günlük çalışma saatlerine göre kullandırılacak ara dinlenmesi süreleri belirtilmiştir. Bu yazımızda, günlük iş sürelerine göre ara dinlenmesi süreleri, söz konusu sürelerin hangi esaslara göre kullandırılacağı, ara dinlenme hakkı kullandırılmayan işçinin hangi tazminatlara hak kazanabileceği ve kanuni sürelere uygun olarak ara dinlenmesi kullandırmamanın işverenler için doğuracağı sonuçların neler olacağı üzerinde durulacaktır.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 68. maddesine göre: “Günlük çalışma süresinin ortalama bir
zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere,
a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir.
Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki
gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Ara
dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.”
Ara dinlenmesi süreleri kural olarak aralıksız kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması
zorunlu ise de bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkı kapsamındadır.
İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenmesi zamanını kullanabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla
kullanmaları da mümkündür. Ancak ara dinlenmesi süresinin, işe ara dinlenmesi süresi kadar geç
başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması mümkün değildir. Ara dinlenmesi
süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir.
İşçi ara dinlenmesi saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi iş yeri içinde ya da dışında geçirebilir. Ara dinlenmesi iş süresinden sayılmadığı için herhangi bir ücrete de hak kazanılmamaktadır. İşçinin ara dinlenmesi süresini iş yerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda işe işçinin ara dinlenmesi hakkı kullandırılmamış sayılır. Bu durumda işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmı için ise zamlı ücret ödenmesi gerekmektedir. Bir başka deyişle, işçinin o hafta içinde çalıştığı sürelerle ara dinlemelerinde çalıştığı süreler toplam olarak 45 saati aşarsa, işçi 45 saatin üzerinde olan kısım kadar 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41.maddesi uyarınca fazla çalışma ücretine hak kazanacaktır.
İşçilere ara dinlenmesi kullandırılması 4857 Sayılı İş Kanununun 68. maddesi gereğince zorunludur. Yargıtay içtihatlarında, işverenin uyması zorunlu kanuni şartlara uymaması halinde işçinin iş sözleşmesini haklı olarak feshedebileceği ve kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmektedir. Ancak bu durumu ispat yükü işçi üzerindedir. İşçi, kendisine ara dinlenmesi hakkı kullandırılmadığını; somut tanıklar, iş yeri kayıtları, imzalı maaş bordroları vb. deliller ile ispatlaması halinde kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
İşverenler, 4857 Sayılı İş Kanununun 68. maddesine göre, işçilere iş yerinde günlük çalıştıkları sürelere bağlı olarak hak ettikleri ara dinlenmesi sürelerini kullandırmak zorundadırlar. İşverenin bu hakkı kullandırmaması durumunda, işveren hakkında 4857 Sayılı İş Kanununun 104. maddesi uyarınca maktu idari para cezası uygulanabilmektedir.